Een Victor Westhofflaan in Nijmegen

In veel steden in Nederland zijn er straten en pleinen naar Jac. P. Thijsse genoemd: de Thijssestraat in Den Haag, de Thijsselaan in Bloemendaal, de Jac. P. Thijsselaan Veenendaal, de Dr. J.P. Thijsselaan in Utrecht, de J. P. Thijsselaan in Gouda, het Jac. P. Thijsseplein in Amsterdam. Nog nooit werd er echter een straat naar Victor Westhoff vernoemd, maar hij verdient zeker ergens in de Nederlandse natuur een straatnaam. Waar Jac. P. Thijsse de centrale man was in de vooroorlogse natuurbescherming, was Victor Westhoff degene die na de oorlog een centrale rol speelde in ons land. Hij was daarbij invloedrijk op verschillende fronten: in het biologisch onderzoek, in de praktijk van de natuurbescherming, en als dichter en schrijver.

Op 9 juni a.s. is het zover, dan wordt de Victor Westhofflaan bij de Hortus Nijmegen officieel geopend door rector magnificus van de Radboud, Han van Krieken. Dan wordt er ook een Hortuscafé gehouden over het gedachtengoed van Victor, met lezingen door Frank Saris en Matthijs Schouten. Als intro voor deze feestelijkheid zal Jeroen van Zuylen vanaf 27 mei starten vanaf de Hortus met zijn fietstour “Jeroen en De Zeven Beelden”. Deze voert langs alle 7 beeldjes die ter nagedachtenis aan Victor Westhoff in een aantal natuurgebieden geplaatst zijn. Ook zal Jeroen een bezoek brengen aan de maker van deze beeldjes, de kunstenaar Willem van der Velden. Bij de beeldjes praat Jeroen met de beheerders over hun terrein en de relatie met Victor Westhoff. Korte verslagen worden geplaatst op de site van de Hortus Nijmegen. Op 9 juni arriveert hij net op tijd voor de opening van de Victor Westhofflaan en heeft hij bijna 1.000 kilometer in de benen.  Met zijn tour vraagt Jeroen aandacht voor natuurbehoud en houdt een inzamelingsactie voor de Hortus Nijmegen, via Gofundme: https://www.gofundme.com/f/sponsortocht-westhoff-7-beelden-route

Wie wil, kan ook één of meer etappes van Jeroen en De Zeven Beelden meefietsen.

Waarom in Nijmegen?

Nijmegen is een passende plaats voor een Victor Westhofflaan, vanwege zijn voortlevende invloed juist in deze omgeving. Westhoff zette zich in voor de natuur in heel het land, waaronder zeker ook de natuur in het Rijk van Nijmegen. De opbrengst van het boek Wilde Planten is, geheel in de geest van de auteurs, door Natuurmonumenten aangewend om het ontbrekende deel van de aankoopsom te financieren van het Deelerwoud, het Fochteloërveen én de Sint-Jansberg onder Nijmegen. Westhoff was een invloedrijk lid van de Natuurwetenschappelijke Commissie (NWC) die in 1950 een rapport opstelde over de grote natuurwetenschappelijke waarde van de Duivelsberg en de Wylerberg. Dit rapport werd door de uit Nijmegen afkomstige politicus Marinus van der Goes van Naters gebruikt om deze Duitse gebieden als herstelbetaling op 1 augustus 1963 veilig te stellen voor Nederland en daarmee voor het Rijk van Nijmegen. In en rondom Nijmegen vinden we tegenwoordig een veelheid aan ook landelijk werkzame natuur- en milieu-organisaties die mede op activiteiten van Westhoff – men kan spreken van een eigen school-  en zijn leerlingen teruggaan: van de kennisorganisaties in Natuurplaza en natuurontwikkelingsorganisaties ARK en Rewilding Europe tot reisorganisaties als SNP en milieuwerkgroepen als Mens en Milieu/Milieubeheer aan toe. En niet te vergeten de jaarlijkse Westhofflezing die sinds 1999 jaarlijks plaatsvindt in de aula van de Radboud Universiteit.

Dat een Westhofflaan een onverhard pad door het groen moet zijn, is evident voor iedereen die hem gekend heeft. De onverharde toegangslaan, die zowel toegang geeft tot de botanische tuin als de theetuin van de Stichting Hortus Nijmegen, was de geschikte kandidaat. Het betreft het traject vanaf de hefboom na de parkeerplaats aan d’Almarasweg tot aan de Driehuizerweg (Zie fig. 1).

Deze statige beukenlaan is extra passend, op meer manieren. Ten eerste loopt de laan langs de door Westhoff op vegetatiekundige principes ingerichte Hortus met op korte afstand één van de zeven genoemde beeldjes in Nederland. Daarnaast verbindt deze laan de Hortus en park Brakkenstein met het campusterrein: de plaats waar de opleiding Biologie is gevestigd waar Westhoff doceerde, en waar ook het landelijk kenniscentrum Natuurplaza staat. Zoals Westhoff ook zelf deed, verbindt deze laan de wereld van de wetenschap met de groene wereld daarbuiten. Veel medewerkers van de universiteit en van Natuurplaza maken regelmatig een lunchwandeling over deze laan naar de Botanische Tuin en de bijbehorende Theetuin. Wanneer de beuken volop in hun blad zitten kun je op sommige plekken de impressie hebben van een Deschampsio-Fagetum, de climaxvegetatie (eindstadium) van het grootste deel van pleistoceen Nederland. Dit bostype wordt omwille van de open ruimte onder de boomkruinen en de hoge, kaarsrechte beukenstammen ook wel ‘hallenbos’ of ‘kathedraalbos’ genoemd. Het zwaartepunt van de verspreiding in ons land ligt in het stuwwallengebied van de Veluwe en het Rijk van Nijmegen.

Victor Westhoff was boeddhist en heeft zelfs de Dalai Lama in Nederland rondgeleid. Toch was het voor hem, noch voor de Katholieke Universiteit absoluut geen bezwaar om samen te werken. Hierbij past het beeld van de onverharde beukenlaan als het schip van een kathedraal, geflankeerd door arcades van oude beuken die leidt naar een natuurtempel. En dit beeld past heel goed bij de volgende dichtregels van Charles Baudelaire die ik enkele malen gebruikt heb bij mijn geobotanische studies die persoonlijk gesteund zijn door Victor Westhoff.

“La Nature est un temple où de vivants piliers

Laissent parfois sortir de confuses paroles

L’homme y passe à travers des forêts de symboles

Qui l’observent avec des regards familiers”.

 

Dankzij de boekenserie Wilde Planten en het er in vervatte gedachtengoed dat ik pas op mijn 24^ste ontdekte, vond ik eindelijk een doel in mijn leven. Dit bracht mij naar Nijmegen waar de door mij bewonderde auteur Victor Westhoff, professor was bij de afdeling Geobotanie van de K.U.N., nu Radboud Universiteit. Toen Sander Ederveen, programmamaker Hortus 50, eind 2020 met het idee kwam van een erelaantje, greep ik de kans om mijn hommage aan Victor te tonen. Als bestuurslid van de mede door Victor opgerichte Hortus nam ik het initiatief om de toegangslaan tot de Hortus naar hem te vernoemen als de Victor Westhofflaan. Daartoe stelde ik een motivatiebrief op voor de gemeente met suggesties van Frank Saris, Matthijs Schouten, Eddy Weeda, Wim Hompe, Leen Dresen en Joop Schaminée. Ruim een jaar later werd het voorstel door de gemeenteraad goedgekeurd!

Jan Jansen, bestuurslid Hortus Nijmegen en PKN-er van het eerste uur. Nijmegen, 14 april 2022.

Bronnen:

Baudelaire, C. (1857). Les Fleurs du Mal. Spleen et idéal. IV Correspondances.

Saris F (2018) Victor Westhoff (1916-2001). Natuurbescherming als toevluchtsoord. Dissertation Radboud University Nijmegen, 26 April 2018. 382 p.

Schaminée J.H.J. (2003). Beelden in de natuur; ter nagedachtenis aan Victor Westhoff. KNNV Uitgeverij, Utrecht, 56 pp.

Westhoff V, P.A. Bakker, C.G. van Leeuwen, E.E. van der Voo & I.S. Zonneveld. (1973). Wilde Planten, flora en vegetatie in onze natuurgebieden. Deel 3: de hogere gronden. Natuurmonumenten. 359 p.